GDTN – Trong bữa ăn, hầu hết trẻ em không thích ăn rau, củ, quả, dẫn đến việc cơ thể thiếu chất xơ và táo bón.
Việc bổ sung chất xơ không chỉ giúp tăng cường hệ miễn dịch, mà còn giảm hấp thu chất béo không lành mạnh. Vì vậy, cung cấp thực phẩm giàu chất xơ cho trẻ là rất cần thiết.
Hệ lụy từ việc cơ thể thiếu chất xơ
Bé trai N.V. (4 tuổi, ngụ tỉnh Bình Phước) nhập viện trong tình trạng táo bón kéo dài, đã điều trị nhiều nơi nhưng không khỏi. Theo gia đình, việc đi tiêu của V. phải dùng thuốc nhuận tràng kết hợp bơm hậu môn hoặc phải thụt tháo. Tình trạng kéo dài khiến V. lười ăn uống, suy dinh dưỡng, hấp thu kém, bụng trướng to do ứ đọng phân trong khung đại tràng.
Tại Bệnh viện Nhi đồng 2, kết quả chụp X-quang ghi nhận đại tràng có cản quang. Sinh thiết cho thấy V. mắc bệnh Hirschsprung (phình đại tràng) đoạn ngắn. Phần trực tràng sát hậu môn không có tế bào hạch thần kinh là nguyên nhân gây ra bệnh táo bón kéo dài. V. được phẫu thuật cắt bỏ đoạn ruột bệnh lý. Một tháng sau mổ bệnh nhi đi tiêu gần như trẻ bình thường, tình trạng suy dinh dưỡng dần cải thiện.
Liên quan đến trường hợp này, TS.BS Phạm Ngọc Thạch, Phó Giám đốc Bệnh viện Nhi đồng 2, cho biết, táo bón là bệnh lý thường gặp ở trẻ em. Tình trạng bệnh kéo dài, không điều trị kịp thời có thể dẫn đến việc trẻ kém hấp thu chất dinh dưỡng, vitamin, khoáng chất.
Nguy hiểm hơn có thể dẫn đến các bệnh viêm ruột nặng, tắc ruột, thủng ruột. Hiện, vấn đề điều trị táo bón ở trẻ em có thể chia thành 2 phương pháp: Táo bón nội khoa (điều trị nội khoa) và táo bón ngoại khoa (điều trị phẫu thuật).
Táo bón ngoại khoa, trong đó có bệnh Hirschsprung (phình đại tràng bẩm sinh), là một trong những bệnh lý thường gặp ở trẻ em. Nguyên nhân gây bệnh này là tình trạng thiếu hụt tế bào hạch thần kinh ở một đoạn đại tràng, gây mất khả năng nhu động ruột, dẫn đến táo bón kéo dài.
Bệnh này thường được phát hiện ở trẻ sơ sinh hoặc nhũ nhi, nhưng đôi khi cũng có thể phát hiện ở trẻ lớn hơn. Triệu chứng chính của bệnh là táo bón không đáp ứng điều trị nội khoa. Trẻ có thể vào viện trong tình trạng viêm ruột nghiêm trọng hoặc thậm chí thủng ruột, đe dọa tính mạng. Bệnh thường gặp ở những trẻ có tiền sử chậm tiêu phân su (trên 24 giờ sau sinh).
Để điều trị, bác sĩ sẽ phẫu thuật cắt bỏ đoạn đại tràng không có tế bào hạch, đưa đoạn ruột lành phía trên xuống thay thế. Phẫu thuật có thể chữa khỏi hoàn toàn tình trạng bệnh này và trẻ có thể đại tiện bình thường.
Một số trẻ có thể có bất thường vị trí hậu môn thường gặp như hậu môn tầng sinh môn trước. Bệnh biểu hiện với táo bón kéo dài không đáp ứng điều trị nội, vị trí hậu môn bất thường. Đối với những trường hợp này, bác sĩ sẽ thực hiện phẫu thuật chỉnh hình hậu môn.
Về táo bón nội khoa, nguyên nhân thường gặp là do thói quen nhịn đi ngoài, chế độ ăn thiếu chất xơ, thiếu nước, ít vận động và các yếu tố khác như cường giáp, suy giáp, đái tháo đường, hoặc các bệnh lý thần kinh như bại não và chậm phát triển tâm vận.
Để điều trị táo bón nội khoa, trẻ cần thay đổi chế độ ăn uống, tập thói quen đi tiêu đúng giờ, uống đủ nước và tăng cường vận động. Nếu các biện pháp này không hiệu quả, bác sĩ có thể chỉ định thuốc nhuận tràng hoặc phương pháp bơm hậu môn để kích thích đi tiêu.
Bổ sung lượng rau xanh, dinh dưỡng hợp lý
PGS.TS Lê Bạch Mai, nguyên Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho biết, rau là một trong những thực phẩm rất quan trọng trong bữa ăn. Rau cung cấp vitamin và khoáng chất, giúp trẻ ăn ngon miệng. Đặc biệt, trong rau có chất xơ giúp phòng tránh táo bón, giúp trẻ vui vẻ hơn, ăn đủ lượng để đáp ứng nhu cầu của trẻ theo từng độ tuổi.
Thực tế, không có loại rau nào là tốt nhất. Do đó, cần kết hợp nhiều loại rau và nhiều màu sắc rau khác nhau trong một bữa ăn của trẻ. Thông thường, trẻ biếng ăn rau nên phụ huynh, nhà trường lưu ý cách chế biến và độ mềm của rau để phù hợp với khẩu vị của trẻ.
Đối với trẻ nhỏ, nên chú trọng đến cách trình bày món rau để tăng sự hấp dẫn với trẻ theo màu sắc, trang trí thành những hình trẻ thích. Với trẻ lớn, phụ huynh nên rủ trẻ đi chợ, tham gia nấu ăn để trẻ có quyền lựa chọn và chế biến rau. Như vậy, khi trẻ ăn sẽ không bị cảm nhận rằng mình đang phải ăn rau mà đang ăn thực phẩm do chính bản thân lựa chọn và ăn món ăn mình nấu.
Thông qua việc lựa chọn và phối hợp thực phẩm để tạo món ăn, gia đình và nhà trường cần cho trẻ biết về giá trị dinh dưỡng và tác dụng của từng món rau đối với sức khỏe để trẻ nâng cao nhận thức, hình thành thói quen tốt và thực hành đúng trong việc ăn rau.
PGS.TS Lê Bạch Mai nhấn mạnh tầm quan trọng của dinh dưỡng đối với sự phát triển thể lực, trí tuệ và sức khỏe tổng thể của trẻ em. Việc cung cấp cho trẻ những kiến thức đúng đắn về dinh dưỡng không chỉ giúp các em tự lựa chọn thực phẩm lành mạnh, mà còn hình thành thói quen ăn uống tốt, thực hành dinh dưỡng hợp lý từ khi còn nhỏ.
Để trẻ có kiến thức về dinh dưỡng một cách đúng đắn và hiệu quả, cần xây dựng và cập nhật tài liệu về dinh dưỡng phù hợp với độ tuổi của trẻ. Ngoài ra, cần đổi mới phương pháp truyền thông giáo dục, giúp trẻ hiểu sâu sắc hơn về tầm quan trọng của dinh dưỡng trong cuộc sống hàng ngày.
Bà Bạch Mai cũng đề xuất: “Các nhà trường nên tổ chức chương trình giáo dục truyền thông về dinh dưỡng, không chỉ dành cho học sinh mà còn cho phụ huynh và cán bộ, giáo viên. Đây là một bước quan trọng để nâng cao nhận thức cộng đồng về dinh dưỡng, từ đó xây dựng nền tảng vững chắc cho sự phát triển toàn diện của thế hệ trẻ.
Nếu có thể, cần tổ chức sinh hoạt định kỳ cho hội phụ huynh, học sinh, đội thiếu niên, đoàn thanh niên trong nhà trường… để giáo dục truyền thông, chia sẻ các nội dung về giáo dục dinh dưỡng cho trẻ. Song song đó, giúp trẻ có những thực hành dinh dưỡng hợp lý thông qua các giờ học chính khóa và ngoại khóa”.
Tại Bệnh viện Nhi đồng 2, mỗi năm có khoảng 250 - 300 trường hợp trẻ mắc bệnh Hirschsprung được tiếp nhận và phẫu thuật. Các bậc phụ huynh cần chú ý nếu trẻ có dấu hiệu táo bón kéo dài, dù đã được điều trị bằng thuốc và thay đổi chế độ ăn uống nhưng không cải thiện, nên đưa trẻ đến các bác sĩ chuyên khoa Ngoại nhi để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Việc phát hiện và điều trị sớm sẽ giúp tránh các biến chứng nghiêm trọng, bảo vệ sức khỏe và sự phát triển của trẻ.
